Skocz do zawartości

#940 - Pytanie Dnia

Max

Przez Max
w Pytanie Dnia

 Udostępnij

Rekomendowane odpowiedzi

SQNFUN GIGACHAD

 SQNFUN

Napisano
  • Donator
  • Premium
  • Redaktor
Napisano

Nazwa miejscowości została ponowiona z nazwy półwyspu i wywodzi się od wyrazu hel, hyl, który w gwarach Pomorza oznacza miejsce wzniesione, odkryte dla wiatrów.

Część badaczy wskazuje na jej źródło w językach germańskich. Na holenderskiej mapie z XVII w. cała mierzeja nazywana jest Heel. Nazwę swoją zawdzięcza najprawdopodobniej żeglarzom – kupcom podążającym na tereny Prus (do Truso). Anton Englert – archeolog z Muzeum Łodzi Wikingów w Roskilde (Dania) – wyjaśnia pochodzenie nazwy uwarunkowaniami geograficznymi. W języku duńskim bowiem hæl oznacza obcas buta (ang. heel), zaś tradycyjne duńskie nazewnictwo żeglugowe często posługiwało się odniesieniami do części ciała – np. næs – nos, hoved – głowa, albue – łokieć. Według innej teorii nazwa wywodzi się od imienia nordyckiej bogini zaświatów Hel, której miejsce kultowe znajdowało się zapewne na Mierzei Helskiej, bądź od starogermańskiego określenia piekła (heel, kraj bogini Hel), kojarzonego w germańskiej mitologii z zimnem. Uzasadniane jest to panującym na mierzei klimatem, zimniejszym niż choćby na położonej bardziej na północ Gotlandii.
 

Stary Hel[edytuj | edytuj kod]

16px-Information_icon4.svg.png Osobny artykuł: Stary Hel.

Hel wywodzi się z miasta o tej samej nazwie, które na skutek zmiany linii brzegowej zostało zatopione przez wody Zatoki Puckiej[6][7]. Hel został po raz pierwszy wzmiankowany w 1198 r. jako kaszubska wieś o nazwie Gellen i ośrodek handlu śledziami. W jednej z duńskich kronik wspomniano, że uszkodzony statek króla Waldemara II Zwycięskiego osiadł na „Wyspie Hel”[8]. Szybki rozwój miasta nastąpił w XII wieku[9], w XIII w. miejscowość stała się jednym z najważniejszych centrów handlowych regionu, rywalizującym z pobliskim Gdańskiem. Zgodnie z przesłankami historycznymi już przed 1266 r. Hel posiadał prawa miejskie nadane na prawie lubeckim przez księcia pomorskiego Świętopełka II. Akt lokacyjny został potwierdzony przez Krzyżaków w 1378 r. (również na prawie lubeckim), gdy ci zajęli miasto, opanowując Pomorze Gdańskie[8].

Ówczesne miasto było położone około 1,5 km od dzisiejszego. Miało kościół, szpital, ratusz, dwa rynki i mały port. Jednakże w XV w. mierzeja zaczęła się zmniejszać na skutek erozji. W 1417 r. zbudowano kościół św. Piotra, patrona rybaków. Hel doświadczył okresu wzrostu, ale później ustąpił miejsca szybciej rosnącemu miastu Gdańsk. W 1466 r. król Polski Kazimierz IV przyznał Hel jako lenno Gdańskowi, kończąc stuletnią walkę o dominację nad gospodarką Zatoki Gdańskiej. Przejście pod gdańską jurysdykcję spowodowało upadek Helu[10]. W 1526 r. król Zygmunt I Stary wycofał przywileje przyznane wcześniej Helowi i sprzedał miasto z mierzeją władzom Gdańska. Od tamtej pory los Helu był związany z większym sąsiadem. Należał do półwyspu helskiego terytorium miasta Gdańska, położony był w drugiej połowie XVI wieku w województwie pomorskim[11].

Z czasem stare miasto strawił pożar[12] i zostało zalane przez wody morskie[6].

Nowy Hel[edytuj | edytuj kod]

Współczesne miasto powstało jako osada zwana wówczas Nowym Helem, do której mieszkańcy pobliskiego Starego Helu emigrowali z powodu kłopotów gospodarczych miasta, którą zwano wówczas Nowym Helem. Jeszcze w XV w. panowała równowaga między obydwoma ośrodkami[7].

Hel został przyłączony do Królestwa Prus wraz z Gdańskiem dopiero przy II rozbiorze Polski w 1793 r.[13]

W XVII i XVIII w. przedłużające się działania wojenne i klęski żywiołowe poważnie zaszkodziły miastu, którego populacja znacząco zmalała i w 1872 r. rząd nowo utworzonego państwa niemieckiego zniósł prawa miejskie[10], przyznane Helowi sześć wieków wcześniej.

Upadek został powstrzymany w 1893 roku, kiedy we wsi został zbudowany port rybacki. Stanowił on schronienie dla statków rybackich, stał się też popularnym celem wycieczek weekendowych dla mieszkańców Gdańska i Sopotu. W 1896 roku wsi przyznano status nadmorskiego uzdrowiska. W 1905 roku miejscowość liczyła 604 mieszkańców, z czego 93,2% stanowili Niemcy, zaś 6,3% – Kaszubi. Protestanci stanowili 91,6% mieszkańców[14].

Lata 1918–1939[edytuj | edytuj kod]

Mimo zdecydowanej przewagi ludności niemieckojęzycznej traktat wersalski przyznał miejscowość odrodzonemu państwu polskiemu. Dzięki strategicznemu położeniu u wejścia do Zatoki Gdańskiej Hel stał się ważnym punktem na militarnej mapie kraju. W 1921 roku zajmował pierwsze miejsce w Polsce pod względem ilości posiadanego sprzętu rybackiego. Dysponował 42 kutrami motorowymi na 61 zarejestrowanych w kraju oraz 176 łodziami, w tym 1 motorową. Na całym Wybrzeżu stacjonowało wtenczas 841 łodzi wiosłowo-żaglowych i 4 motorowe[15]. W tym samym roku ukończono budowę linii kolejowej łączącej Gdynię z Helem, w 1922 roku do Helu dotarł pierwszy pociąg pasażerski, w 1931 roku otwarto port wojenny[16].

W 1936 r. utworzono Rejon Umocniony Hel obejmujący przede wszystkim tereny należące do obecnie istniejącej gminy Hel. Od 1937 wstęp na teren Helu był możliwy dla obywateli polskich za okazaniem specjalnej przepustki lub dokumentów wojskowych[17]. W 1938 powstała na Helu ferma norek i nutrii amerykańskich[18].

Lata 1939–1945[edytuj | edytuj kod]

16px-Information_icon4.svg.png Zobacz też: Obrona Helu.
220px-Hel%2C_bateria_artyleryjska_nr_31_
 
Muzeum na terenie baterii artyleryjskiej nr 31 im. Heliodora Laskowskiego

Hel znajdował się na terenie Rejonu Umocnionego Hel, który bronił się do 2 października 1939 r.[17] W czasie wojny Hel zamieszkiwało około 1000 osób[19].

Lata 1945–1989[edytuj | edytuj kod]

Po 1945 r. Hel dostał status miejsca szczególnie ważnego strategicznie, co wiązało się z tym, że do Helu mogli przyjechać tylko obywatele PRL (podobny status w ZSRR miał Władywostok). Wjazd samochodem prywatnym możliwy był tylko za okazaniem przepustki. Obostrzenie w dostępie do Helu zniesiono dopiero ok. 1989 r., a same szlabany zniknęły dopiero w latach 90. XX w. (pozostałości rogatek znajdują się do dziś przy drodze dojazdowej do miasta)[16].

13 listopada 1954 r. Hel otrzymał prawa osiedla, a 30 czerwca 1963 r. odzyskał prawa miejskie utracone w 1872 r.[20] W 1979 r. miasto udekorowano Krzyżem Grunwaldu II klasy[21].

Po 1989[edytuj | edytuj kod]

28 listopada 2005 roku władze miasta Hel nadały tytuł honorowego obywatela kończącemu drugą kadencję prezydencką Aleksandrowi Kwaśniewskiemu, który w opinii radnych, spędzając swe urlopy na Helu, przyczynił się znacznie do promocji miasta[22].

Odnośnik do komentarza
Udostępnij na innych stronach
Gość
Ten temat został zamknięty. Brak możliwości dodania odpowiedzi.
 Udostępnij
×
×
  • Dodaj nową pozycję...